Ze zijn erg HOT die HOD. De aandacht voor de hogere orde denkvaardigheden neemt enorm toe in het onderwijs. We raken doordrongen van het belang om het onderwijs zo in te richten dat leerlingen goed aan het denken worden gezet.
In plaats van vragen te stellen die controleren of de leerinhoud wel is onthouden of begrepen gaan de leerlingen aan de slag met opdrachten die hun analytische, kritische en creatieve denkvermogen aanspreken.
Toch is het niet makkelijk dit soort opdrachten op een gedegen manier aan te bieden en te begeleiden. Het is ook niet voor iedereen even duidelijk wat precies wordt bedoeld met analytisch denken en wat maakt iemand een kritische denker?
De creatieve denksleutels van Tony Ryan zie je in veel scholen terug maar ontwikkelen de leerlingen wel echt hun creatieve denken door nu en dan aan ‘een sleutelles’ mee te doen?
In dit blog vind je informatie over de Taxonomie van Bloom en de drie Hogere Orde Denkvaardigheden: Analyseren, Evalueren en Creëren.
Analytisch Denken
Wil je een inspirerende en uitdagende themamiddag ontwerpen met je klas dan ga je analytisch te werk als je een lijst maakt van alle onderdelen die voor jou en je klas echt horen bij een gave themamiddag.
Analyseren is het opsplitsen van complexe informatie in kleinere en meer begrijpelijke stukjes of principes. Het omvat het systematisch ordenen van informatie om zo het geheel beter te begrijpen. Je gaat op zoek naar de delen, de feiten, om op voort te bouwen of om op feiten gebaseerde conclusies te trekken.
Het Analytisch denkproces:
Dit gaat over het vereenvoudigen van complexiteit. We beginnen eerst met het verzamelen van relevante informatie. Vervolgens splitsen we al die informatie op in beter hanteerbare hapklare stukjes. Dit geeft je subcategorieën die je nu nog nauwkeuriger bekijkt. Dit maakt het begrijpen van een grote hoeveelheid, complexe informatie veel gemakkelijker. Hierbij gaat het om kijken naar gegevens uit verschillende bronnen. Je vergelijkt informatie, zoekt naar oorzaak en gevolg en identificeert patronen en samenhang. De laatste stap is om een goede conclusie te trekken uit de informatie die je hebt verwerkt.
Analytisch denken houdt in:
– Een probleem identificeren
– Feiten en bewijs verzamelen
– Complexe informatie in kleinere stukjes breken
– Logica en redenering toepassen
– Patronen en oorzaak en gevolg identificeren
– Hoofdzaken en bijzaken onderscheiden
– Conclusies trekken en testen
– Nieuwe kennis beoordelen
Kritisch Denken
Gaan we verder met die spannende themamiddag dan ben je kritisch aan het denken als je met de kinderen criteria vaststelt waar de middag aan moet voldoen. Als je met elkaar bedenkt welke eisen jullie stellen aan alle onderdelen van de themamiddag die tijdens de analytische-denken-fase zijn bedacht.
Kritisch denken betekent het zorgvuldig afwegen van informatie of standpunten en deze interpreteren om tot een goed onafhankelijk oordeel te komen. Het is ook cyclisch, je kunt feiten overwegen om een mening te vormen of te bepalen of iets geldig of logisch is en met nieuwe feiten dit weer herzien en je mening aanpassen. Dat betekent dat iemand met een echt kritische houding bijna nooit zal pretenderen ‘de waarheid’ te weten. Je staat open voor nieuwe inzichten die kunnen leiden tot het herzien van je mening of standpunten. Kritisch denken is ook iets anders dan ‘kritiek hebben’. Mensen kunnen geheel ongefundeerd, zonder kritisch denkproces, enorm veel kritiek hebben op iets.
Het Kritisch denkproces:
Kritisch denken omvat het verzamelen en ordenen van informatie over een onderwerp of probleem. Daarover stellen we vervolgens zinvolle en essentiële vragen. We vormen onze eigen ideeën en theorieën op basis van onze evaluatie. Tijdens dit proces houden we rekening met bestaande en nieuwe informatie. We overwegen en evalueren de argumenten van anderen. Zonder verborgen agenda, vrij van vooringenomenheid en aannames, verkennen we mogelijkheden en denken na over verschillende oplossingen. Ten slotte, wanneer een conclusie is bereikt, toetsen we deze aan de bewijzen, herzien deze indien nodig en vormen ons oordeel.
Bij kritisch denken hoort:
– Relevante informatie verzamelen
– Betekenisvolle vragen stellen
– Alternatieve gezichtspunten overwegen
– Logica toepassen
– Vooroordelen herkennen
– Aannames vermijden
– Mogelijkheden overwegen
– Testen en herzien van conclusies
– Gezonde oordelen vellen
Evalueren is een onderdeel van Kritisch Denken. Maar het onderscheid is verwarrend. Evalueren is puur het beoordelen van iets op basis van vooraf gestelde criteria of eisen. Zoals je leest komt bij ‘kritisch denken’ veel meer kijken. In de klas wil je dat kinderen kritische denkers worden die goed in staat zijn informatie of oplossingen te evalueren.
Creatief Denken
In deze fase komen de onderdelen van de geweldige themamiddag tot leven en worden de activiteiten verzonnen en uitgewerkt. Kinderen fantaseren er op los en met de meest interessante en kansrijke ideeën gaan ze aan de slag om het een activiteit te maken die voldoet aan de criteria voor succes die ze verzonnen tijdens de kritisch-denken-fase (of ze bedenken die criteria als dit nog niet is gebeurd)
Creatief denken is het mentale proces van het tot stand brengen van iets nieuws door middel van verbeelding. Het gaat om iets voor te stellen dat niet bestaat geïnspireerd door feiten en zintuigelijke prikkels. Maar ook kritische reflectie op de ideeën of oplossingen hoort bij het creatieve denken.
Het Creatief denkproces
Het begint met het bepalen wat de taak is en wat we willen creëren. Van daaruit zoeken we inspiratie uit een grote hoeveelheid externe prikkels. We lezen over het onderwerp, gaan op zoek naar experts in het veld , kijken filmpjes en zoeken andere bronnen, we praten met familie en vrienden, wandelen in de natuur, bezoeken een museum etc. Zodra we op zoek gaan naar inspiratie, beginnen we patronen te zien en verbinden we alles wat relevant is voor het idee met elkaar. Hieruit vormt zich het ultieme idee – je kent het als het “Aha!” moment. Ten slotte, met het nieuwe creatieve idee in gedachten, doen we een stap terug en evalueren het nauwkeurig. We bekijken of het voldoet aan de gestelde criteria, de haalbaarheid ervan en of het binnen ons budget en tijdsbestek kan worden gerealiseerd.
Bij creatief denken hoort:
– Brainstormen en lateraal denken
– Persoonlijke kennis en ervaring delen
– Verder gaan dan wat bekend is
– Bekende en onbekende bronnen gebruiken
– Nieuwe mogelijkheden zien
– Experimenteren en fantaseren
– Patronen herkennen
– Verbindingen maken
– Mentale beelden vormen
– Betekenis geven aan ervaringen
– Creatieve media gebruiken
– Het nieuwe idee internaliseren en toepassen
– Het idee opnieuw onderzoeken/herzien
